ZANIMLJIVOSTI

Mikropoložaj sela. Petrovo Vrelo se može svrstati u kraški tip sela, odnosno to su seoska naselja u karsnim ulegnućima, kraškim poljima, na stranama vrtača, uvala, krečnjačkih humova (uzvišenje, brijeg) i pored jakih kraških vrela. Seoski atar Petrovog vrela obuhvata tri mikroegzistencijalne odnosno prirodnogeografske prostore cjeline:

Breg Homar (952 m) nadmorske visine, uglavnom izgrađen od neogenih (mladotercijernih) sedimentnih slojeva. Moćnost sedimenta varira 50–100 m. Slojevi su pod blagim nagibom koji varira od 16–27 stepeni (padni ugao), što je utrvrđeno geološkim kompasom. Orijentacija geoloških slojeva SZ–JI (dinarski pravac pružanja). U geološkoj građi zastupljeni su lapori, konglomerati, breče, masivni krečnjaci, dobrouslojeni dolomiti i barski glejni (glinoviti) sedimenti.

Prostrana kraška zaravan sa blagim neogenim kosama minimalnog nagiba između barskog vodoplavnog terena i brega Homar zauzima najveću površinu seoskog atara. Ovaj je teren pod malim nagibom (5–10). Pošto je izgrađen od neogenih lapora i krečnjaka na njima se razvila planinska crnica kao tipična pedološka i litološka pojava na krečnjacima. Čitav taj prostor je pod oranicama, livadama i pašnjacima. Ovako povoljan položaj i kvalitet oraničnog (agrarnog) zemljišta ima malo naselja na Glamočkom polju, osim u Đuličanu, Malkočevcima, Kovačevcima, Vrbi, Podgradini, Jakiru i Zajaruzi.

Vodoplavni prostor bara ispunjen barskim sedimentima, delivijumom od površinskog spiranja terena i aluvijalnim nanosom koji potiče od slabih i neusaglašenih kraških vodotoka – jaruga (ponornica). Čitav teren je predstvaljen barnim i podvodnim livadama koje se u letnjem periodu kose. U prostoru barnih livada ima i barskog uglja–treseta.

Privredne prilike. Njive su oko sela, u Podhomaru, Bregovima i Dolovima, i ispod kuća u Prvim Brazdama. Livade su u ravni, ispod njiva, u Krateljima, Otokama, Isama, Vunama, Čemerikovicama i Žežnicama. 1917. godine jedan Radoja je očistio ponore i načinio mlin; otada zimi u polju ne leži voda.

Položaj i tip. Kuće leže oko izvora i niz drum, po temenu i strani jedne terase. Vodu nose sa Tataraginog vrela (Gornje Vrelo); tu se poji i „blago“, peru se „rubine“ a postojao je i mlin. 1920. godine, kad je bila suša, nosili su odavde vodu i seljaci iz Dubrava i Mladeškovaca. Iznad ovog izvora je drugi, viši, koji u pozno leto presušuje. Temperatura izvorne vode iznosi 8 stepeni konstantno i leti i zimi. Kuća ima: Lukaja 1, Ivetića 2, Radivojiša 3, Piljaka 7, Radanovića 1, Radoje 1, Đukića 4, Rakulja 6, Kovačević 1 i Miletića 1. Kuće su u krugu, oko izvora, blizu jedna druge.

Poreklo stanovništva. Priča se da su oduvek ovde živeo neki Petar, verovatno doseljenik iz Crne Gore, o kome se malo zna, od koga je ostalo ime Petrovo Vrelo. Ranije su ovde živeli Alibegovići. Jedni su uz bunu 1875. godine pobegli u Glamoč. Šehići su bili „sigurni“ i „obamrli su uz kugu“. Tataragići su se doselili u Bugojno oko 1869. godine. Begići su bili došli iz Malkočevaca ovde, a poslije Austrije povratili su se u Malkočevce. Haćimi su bili straina u Petrovom Vrelu, odatle su otišli u Isakovce. Ivetići su stari doseljenici nepoznatog porekla. Rakulji su davno doseljeni iz Livanjskog polja. Đukići su se doselili iz Hasića početkom 19. veka. Radivojiše su se doselili iz Grkovaca (u Livanjskom polju) početkom 19. veka. Tamo ih je u jednoj kući bilo šestoro ili sedmoro dece. Predak Piljaka bio je u Malkočevcima u Toplije namenik. Odatle je došao ovde na aginsku zemlju sredinom 19. veka. U Malkočevce su Piljci došli iz Jakira. Radoje su se nalazile u Babića Brdu. Odatle su oko 1846. godine prešli u Đuličane i živeli gde su sada Babići. Kad je tu Mihajlu Radoji izgorela kuća a vuk mu odavio mal, beg ga otera i oni oko 1855. godine dođu u Petrovo Vrelo. Pre bune, pre 1875. god. doselili su se: Radanovići iz Zajaruge i Miletić. Posle bune su došli: Lukaja iz Hasanbegovaca i Kovačevići iz Uništa.